LED'ler veya ışık yayan diyotlarla ilişkili olarak uzun ömür ve enerji tasarrufu gibi nedenlerden dolayı kişisel ve endüstriyel kullanımda çoğu insan LED aydınlatmalara yönelmektedir. Bu yenilikçi ışık kaynaklarının çalışması için LED trafoları (LED sürücüleri veya LED transformatörleri) adı verilen cihazlar gereklidir. LED trafosu, floresan lambalar için balastlara veya düşük voltajlı ampuller için transformatörlere benzer. LED'lere çalışması ve en iyi performansı sağlaması için ihtiyaç duydukları elektriği temin eder.
LED'ler iki amaç için trafoya gereksinim duyar:
Yukarıda belirtilen nedenlerden dolayı her LED ışık kaynağı, bir trafo (sürücü) gerektirir. Fakat bazı LED aydınlatma sistemleri, özellikle ev kullanımı için tasarlananlar, ayrı/harici olan LED trafolar yerine dahili LED trafoları barındırır.
Ev tipi LED ampuller, çoğunlukla dahili bir trafo içerir. Çünkü eski akkor veya CFL (kompakt floresan ampul)'lerin değiştirilmesini kolaylaştırır. Bunlara standart vidalı veya geçme LED ampuller de dahildir.
Genellikle harici bir trafo gerektiren LED'ler arasında koyu ışıklar, yukarıdan aydınlatmalar ve şerit ledlerin yanı sıra bazı armatür türleri, paneller ve reklam tabelaları bulunur. İş yerlerinde kullanılan LED aydınlatma sistemleri de büyük oranda harici trafo kullanan sistemlerdir. Bazı LED aydınlatma sistemleri, ayrı bir sürücü/trafo ile donatılmış olarak satılmaktadır.
Sabit akım ve sabit voltaj olarak iki ana harici LED trafo çeşidinden ve AC LED trafosu olarak adlandırılan üçüncü bir çeşitten bahsedilebilir. Her bir trafo çeşidi, LED'leri birbirinden farklı birçok elektrik ihtiyacıyla çalıştırmak üzere tasarlanmıştır. LED trafoları değiştirilirken, eski trafonun giriş/çıkış gereksinimleri mümkün olduğunca yakın olmalıdır.
Sabit akım LED trafoları, sabit bir çıkış akımı ve bir dizi çıkış voltajı gerektiren LED aydınlatma sistemlerine güç sağlar. Miliamper veya amper olarak etiketlenmiş, LED'in yüküne (Watt) bağlı olarak değişen birçok farklı voltaj değerine ve yalnızca bir çıkış akım değerine sahiptir.
Sabit voltaj LED trafoları, maksimum çıkış akımı ile sabit bir çıkış voltajı gerektiren LED aydınlatma sistemlerine güç sağlar. Bu LED sistemlerinde akım, LED modülü içerisinde yer alan basit dirençler veya dahili bir sabit akım trafosu tarafından düzenlenir. Sabit voltaj LED trafoları, genellikle 12V DC veya 24V DC olmak üzere bir sabit voltaj gerektirir.
AC LED trafoları, bir nevi minimum olmayan yük transformatörleridir. Yani teknik olarak düşük voltajlı halojen veya akkor ampulleri de çalıştırabilirler. Ayrıca, LED aydınlatma sistemleri geleneksel transformatörler ile çalışamaz çünkü geleneksel transformatörler, LED'lerin düşük voltajını algılamak için tasarlanmamıştır.
AC LED trafoları genel olarak, akımı alternatif akımdan doğru akıma dönüştüren dahili bir sürücü içeren ampullerle birlikte kullanılır. Bu kapsamda bir AC LED trafosunun görevi, LED'lerin düşük watt değerini korumak ve genellikle ampulün voltaj gereksinimlerini karşılamak için voltajı (12V-24V) düşürmektir.
AC LED trafoları çoğunlukla 12-24V AC girişli LED MR16 ampullere güç sağlamak için kullanılır. Fakat herhangi bir 12-24V AC girişli LED ampul için de kullanılabilirler.
LED trafoları, maksimum nominal watt değerinden %20 daha az kullanan LED'lerle kullanılmalıdır. Trafo bileşenlerinin aşırı yüklenmesini önlemek için trafolar, sürücünün maksimum watt değerinde veya onu aşan bir LED ile kullanılmamalıdır. Örneğin maksimum 96 watt ile çalışabilen bir LED aydınlatma sisteminiz varsa en fazla 77 watt kullanan LED'ler çalıştırılmalıdır. (96x0,8=76,8)
Hem sabit akım hem de sabit voltajlı LED'ler ve trafolar, bir karartma özelliği ile tasarlanabilir. Hem LED'lerin hem de trafoların etiketinde, bu özelliğin olup olmadığı belirtilmelidir. Teknik özelliklerde karartma özelliğinden bahsedilmiyorsa, ürünün kısılabilir olmadığını varsaymak gerekir.
Kısılabilir/karartılabilir harici trafoların çalışması için genellikle harici bir dimmer veya ürün veri sayfasında belirtilen diğer karartma kontrol cihazları (TRIAC, Trailing Edge veya 1-10v dimmerler) gerekir. Teknolojiler hızla geliştiğinden, markaya özel dimmer uyumluluk tabloları mevcut değilse, büyük satın almalar yapmadan önce kabul edilebilir karartma performansı için belirli LED/kısılabilir sürücü kombinasyonlarının test edilmesi önerilir.
Güç faktörü, bir LED trafosunun elektriği ne kadar verimli kullandığını ifade eden teknik özelliktir. LED trafosunun gücü, giriş voltajı ve giriş akımı çarpılarak (volt x amper) hesaplanır.
Güç faktörü aralığı 0 ile 1 arasında bir değerdir. Güç faktörü 1'e ne kadar yakınsa, sürücü o kadar verimldir. İyi bir güç faktörü 0.9 veya üzeri olarak ifade edilir.
IP/Giriş Koruması Derecelendirmeleri, kullanıcılara bir trafonun dış kasasının sağladığı çevre korumasını ifade eder. İlk sayı katı cisimlere karşı korumayı, ikinci sayı sıvı cisimlere karşı korumayı belirtir.
Yeni bir trafo satın almadan önce, trafonun fiziksel boyutlarını göz önünde bulundurmak önemlidir. Trafonun konumlandırılacak olan alana tam olarak uyduğundan emin olunmalıdır.
Teorik olarak evet, sabit akım trafolarının çalışma mantığı direncin çalışma mantığına benzer. Çünkü her ikisi de akımı düzenler. Ayrıca bir direnç kullanılırsa, akım zamanla yavaş yavaş yükselmeye başlar. Sabit akım trafoları, özellikle yüksek güçlü LED aydınlatma sistemleri için daha tutarlı, daha verimli ve daha esnek oldukları için tercih edilir.
Bazı durumlarda harici bir LED trafosu, birden çok aydınlatma sistemini çalıştırabilir. Trafoların etiketlerinde veya veri özelliklerinde her zaman kaç armatürü çalıştırabileceği belirtilmelidir.
TRIAC, en çok kullanılan ve en uygun fiyatlı dimmerdir. Fakat istenmeyen miktarlarda Elektro-Manyetik Girişim (EMI) üretirler.
Ters Faz veya ELV dimmerleri çok daha düşük miktarlarda elektromanyetik girişim üretir, ancak TRIAC dimmerlerinden çok daha pahalıdır. Çoğu Trailing Edge dimmere nötr bir kablo çekilmesi gerekir.
0-10V dimmerlerde düşük voltajlı kontrol kabloları yer alır. Karatma modülünün çalıştığı her bir trafoya fazladan bir çift kablo bağlanır.